با رشد بی‌سابقه بازار نیروگاه خورشیدی و انرژی‌های تجدیدپذیر در جهان، سرمایه‌گذاری در پروژه‌های خورشیدی به یکی از کم‌ریسک‌ترین و پربازده‌ترین راه‌های تولید پراکنده برق و ایجاد درآمد پایدار تبدیل شده است. پروژه‌های کوچک تا متوسط در بازه ظرفیت ۳ تا ۱۰ مگاوات به دلیل ترکیب مزایای مالی، اجرایی و فنی، محبوبیت خاصی دارند و به‌ویژه در ایران به دلیل تسهیلات ویژه و حمایت‌های دولتی، بهترین گزینه برای سرمایه‌گذاری هستند.
در این مطلب از مجله انرژی مهرسان ابتدا مدل‌های موفق جهانی تامین مالی پروژه‌های خورشیدی را بررسی می‌کنیم و سپس فرصت‌ها و چالشهای تطبیق این مدل‌ها در بازار ایران را تحلیل خواهیم کرد.
مدل‌های موفق جهانی در تامین مالی پروژه‌های نیروگاه خورشیدی
تامین مالی یکی از مهم‌ترین چالشهای پیش روی توسعه پروژه‌های نیروگاه خورشیدی به شمار می‌رود. موفقیت در جذب سرمایه‌گذاری و مدیریت ریسک‌های مالی، کلید اصلی تحقق پروژه‌های انرژی پاک با مقیاس‌های مختلف است. کشورهای پیشرو در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر با بهره‌گیری از مدل‌های نوآورانه و اثبات‌شده مالی، توانسته‌اند گام‌های بلندی در توسعه نیروگاه‌های خورشیدی بردارند و بازارهای تولید پراکنده برق را به‌صورت پایدار گسترش دهند.
در ادامه چهار مدل تامین مالی موفق جهانی را برررسی می‌کنیم که علاوه بر کارایی، می‌توانند به‌عنوان الگوهای کاربردی در پروژه‌های خورشیدی ۳ تا ۱۰ مگاواتی ایران به کار گرفته شوند.
قرارداد خرید تضمینی برق (PPA – Power Purchase Agreement)
در این مدل، تولیدکننده برق یا توسعه‌دهنده پروژه، برق را با قیمت توافقی و بلندمدت (معمولاً ۱۵ تا ۲۵ سال) به دولت یا شرکت‌های بزرگ می‌فروشد. قرارداد PPA منبع درآمدی پایدار و قابل پیش‌بینی ایجاد می‌کند که برنامه‌ریزی مالی بلندمدت را تسهیل و ریسک نوسانات بازار فروش برق را به حداقل می‌رساند.
کشورهای موفق در استفاده از PPA شامل ایالات متحده، هند، امارات و برزیل هستند.
تجربه کشور هند در زمینه قرارداد خرید تضمینی برق
دولت هند به‌وسیله سازمان Solar Energy Corporation of India (SECI) قراردادهای خرید برق بلندمدت را با تولیدکنندگان منعقد می‌کند. در این قراردادها نرخ‌ها به صورت رقابتی تعیین می‌شوند و تا ۲۵ سال ثابت می‌مانند. نتیجه این سیاست، افزایش ظرفیت خورشیدی هند از ۱۰ به بیش از ۷۰ گیگاوات طی ۵ سال و ورود گسترده سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی به حوزه تولید پراکنده برق است.
اوراق مشارکت سبز (Green Bonds)
اوراق مشارکت سبز (Green Bonds) یکی از ابزارهای مالی پیشرفته و مؤثر برای جذب سرمایه‌گذاری در پروژه‌های زیست‌محیطی مانند نیروگاه‌های خورشیدی است. این اوراق به‌صورت بدهی منتشر می‌شوند و منابع حاصل از فروش آن‌ها صرف پروژه‌هایی می‌شود که منافع محیط‌زیستی مشخصی دارند، مانند تولید انرژی پاک و کاهش آلودگی.
سرمایه‌گذاران با دریافت این اوراق علاوه بر سود مالی، نقش مهمی در حمایت از توسعه پایدار و مقابله با تغییرات اقلیمی ایفا می‌کنند. این ابزار به‌دلیل شفافیت بالا، نرخ سود مشخص و مشوق‌های مالیاتی، از طرف نهادهای مالی و عموم مردم بسیار استقبال شده است.
در پروژه‌های نیروگاه خورشیدی و تولید پراکنده برق (DG)، اوراق مشارکت سبز به‌عنوان منبعی مطمئن و بلندمدت برای تأمین مالی عمل می‌کنند. با‌توجه‌به سطح بالای نیاز این پروژه‌ها به سرمایه‌گذاری و کاهش ریسک مالی، استفاده از اوراق سبز می‌تواند جذابیت و امکان‌پذیری اجرای آن‌ها را افزایش دهد.
تجربه کشور فرانسه در زمنیه اوراق مشارکت سبز
نمونه موفق جهانی مانند فرانسه نشان داده که انتشار اوراق سبز می‌تواند میلیاردها یورو سرمایه برای پروژه‌های انرژی پاک جذب کند و موجب تسریع توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر شود.
دولت فرانسه با انتشار اوراق Green OAT تا پایان ۲۰۲۲ بیش از ۲۳ میلیارد یورو برای پروژه‌های انرژی پاک جذب کرده است. این اوراق با سود ثابت و شفافیت مالی بالا، فرصت‌های مناسبی برای سرمایه‌گذاری در تولید پراکنده برق ایجاد کرده‌اند.
مدل‌های ساخت، بهره‌برداری و انتقال (BOT/BOO)
مدل‌های BOT و BOO از محبوب‌ترین روش‌های تامین مالی و اجرای پروژه‌های نیروگاه خورشیدی و به ویژه پروژه‌های تولید پراکنده برق (DG) محسوب می‌شوند. این مدل‌ها با هدف کاهش فشار مالی و مدیریتی بر دولت‌ها و افزایش مشارکت بخش خصوصی در توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر طراحی شده‌اند.
در مدل BOT (Build-Operate-Transfer)، یک شرکت خصوصی مسئول ساخت، بهره‌برداری و مدیریت نیروگاه خورشیدی است و پس از پایان دوره‌ای مشخص که معمولاً ۱۵ تا ۳۰ سال است، مالکیت پروژه به دولت یا نهادهای دولتی منتقل می‌شود. این دوره بهره‌برداری به شرکت اجازه می‌دهد تا سرمایه‌گذاری اولیه خود را از طریق فروش برق بازگرداند و سود معقولی کسب کند. پس از اتمام قرارداد، نیروگاه به صورت رایگان یا با قیمتی توافق‌شده به دولت واگذار می‌شود.
مدل BOO (Build-Own-Operate) مشابه BOT است، با این تفاوت که مالکیت نیروگاه پس از ساخت و بهره‌برداری در اختیار شرکت خصوصی باقی می‌ماند و انتقال مالکیت صورت نمی‌گیرد. در این حالت، سرمایه‌گذار کنترل کامل بر پروژه و تصمیم‌گیری‌های مرتبط با بهره‌برداری و توسعه را حفظ می‌کند. این مزیت به بهبود بهره‌وری و انعطاف‌پذیری پروژه کمک می‌کند. مزایای این مدل‌ها عبارت‌اند از:
دولت‌ها می‌توانند بدون تخصیص بودجه کلان، پروژه‌های انرژی پاک را توسعه دهند.
ریسک‌های ساخت، بهره‌برداری و مالی به شکل بهینه بین طرفین توزیع می‌شود.
سرمایه‌گذار کنترل کامل بر عملیات و نگهداری نیروگاه در مدلBOO برای کارایی بیشتر و کاهش هزینه‌ها
امکان اجرای نیروگاه‌های DG و پروژه‌های خورشیدی ۳ تا ۱۰ مگاواتی
مناسب برای پروژه‌های تولید پراکنده برق به دلیل مقیاس انعطاف‌پذیر
تجربه امارات متحده عربی در زمینه اجرای مدل BOT
یکی از نمونه‌های برجسته اجرای مدل BOT، پروژه Noor Energy 1 در امارات است که با ظرفیت حدود 1.17 گیگاوات، یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های خورشیدی ترکیبی در جهان محسوب می‌شود. این پروژه، یک کنسرسیوم متشکل از شرکت‌های خصوصی با سرمایه‌گذاری مشترک مسئول ساخت و بهره‌برداری نیروگاه است. پس از دوره بهره‌برداری که به‌صورت قراردادی تعریف شده، مالکیت پروژه طبق توافق به دولت امارات منتقل خواهد شد.
مشارکت سرمایه‌گذار و مجری (Joint Ventures)
در مدل مشارکت سرمایه‌گذار و مجری دو یا چند طرف با تخصص‌ها و منابع مکمل کنار هم قرار می‌گیرند. در این مدل، شرکت توسعه‌دهنده که معمولاً یک شرکت EPC (Engineering, Procurement, and Construction) یا IPP (Independent Power Producer) است، مسئولیت فنی و اجرایی پروژه را بر عهده دارد.
از سوی دیگر، سرمایه‌گذارانی مانند صندوق‌های سرمایه‌گذاری، صنایع بزرگ یا بانک‌ها منابع مالی لازم برای ساخت و بهره‌برداری از نیروگاه خورشیدی را تامین می‌کنند. این شراکت باعث می‌شود که پروژه‌ها با سرعت و کیفیت بهتری اجرا شوند و ریسک‌های مالی و فنی بین طرفین به شکل بهینه تقسیم شود.
تجربه اسپانیا در زمینه مدل مشارکت سرمایه‌گذار و مجری
یکی از نمونه‌های موفق این مدل، همکاری شرکت‌های Enel Green Power و Abengoa در اسپانیا است. Enel Green Power به‌عنوان سرمایه‌گذار اصلی، منابع مالی و مدیریت سرمایه را فراهم کرد، و Abengoa به‌عنوان مجری پروژه، وظیفه طراحی، ساخت و بهره‌برداری از نیروگاه‌های خورشیدی را بر عهده داشت.
نتیجه این همکاری اجرای پروژه‌های خورشیدی بزرگ با بهره‌وری بالا و کنترل دقیق ریسک‌های اجرایی و مالی و توسعه سریع ظرفیت انرژی خورشیدی و جذب سرمایه‌های کلان در بازار انرژی پاک اسپانیا بود.
وضعیت سرمایه‌گذاری در پروژه‌های ۳ تا ۱۰ مگاواتی در ایران
در ایران طبق مصوبه شورای اقتصاد ۲.۳ میلیارد دلار از صندوق توسعه ملی به سرمایه‌گذاری در ۷۰۰۰ مگاوات نیروگاه خورشیدی اختصاص می‌یابد. طبق این مصوبه تسهیلات تا سقف ۷۰٪ هزینه‌های پروژه‌های ۳ تا ۱۰ مگاواتی از سوی صندوق توسعه ملی به پروژه‌های صنعتی و خصوصی پرداخت می‌شود. همچنین30 درصد باقی‌مانده از طریق سرمایه‌گذار خصوصی، شرکت‌های دولتی یا تسهیلات بانکی تامین می‌شود. در پرداخت این تسهیلات، امنیت سرمایه‌گذاری تایید و تضمین‌شده است.
چرا پروژه‌های نیروگاه خورشیدی ۳ تا ۱۰ مگاواتی بهترین انتخاب برای ایران هستند؟
تسهیلات ویژه صندوق توسعه ملی نیاز به سرمایه اولیه را کاهش می‌دهند و جذابیت مالی پروژه‌ها را به ویژه برای سرمایه‌گذاران خرد و متوسط افزایش می‌دهند.
همچنین ساده‌ترشدن دریافت مجوزها از ساتبا برای پروژه‌های کوچک و متوسط بسیار سریع‌تر و کم‌هزینه‌تر از پروژه‌های بزرگ است. از طرفی امکان احداث نیروگاه خورشیدی نزدیک به مصرف‌کننده (صنایع و شهرک‌های صنعتی) با کاهش هزینه انتقال برق و تلفات شبکه سطح امنیت انرژی را بالا می‌برد و امکان بهره‌برداری مستقل در مدل‌های تولید پراکنده برق (نیروگاه DG) را فراهم می‌کند.
در برخی مدل‌ها اتصال به شبکه سراسری برق نیاز نیست و استفاده از سیستم‌های هیبریدی و ذخیره‌سازی محلی باعث کاهش هزینه‌ها و افزایش پایداری برق می‌شود.
سادگی مدیریت و بازگشت سرمایه سریع‌تر (معمولاً ۵ تا ۸ سال) نیز از مزایای اجرای این مدل‌هاست.
مهرسان نوین پارس؛ شریک تخصصی شما در سرمایه‌گذاری انرژی خورشیدی
پروژه‌های نیروگاه خورشیدی در بازه ۳ تا ۱۰ مگاوات به‌دلیل ترکیب مزایای مالی، اجرایی و فنی بهترین گزینه سرمایه‌گذاری در ایران و جهان محسوب می‌شوند. حمایت‌های دولتی مانند تسهیلات صندوق توسعه ملی، فرایند ساده صدور مجوز ساتبا و امکان اجرای پروژه‌های تولید پراکنده برق در نزدیکی مصرف‌کننده، جذابیت این حوزه را دوچندان کرده‌اند.
اگر دغدغه ورود هوشمندانه به بازار انرژی خورشیدی ایران و اجرای پروژه‌های نیروگاه DG را دارید، مهرسان نوین پارس همراه شماست:
طراحی مدل‌های مالی و اقتصادی مطمئن
تسهیل تأمین سرمایه (۳۰٪ باقی‌مانده)
اخذ مجوزها و هماهنگی با ساتبا و بانک‌ها
اجرای پروژه، بهره‌برداری و تضمین بلندمدت کیفیت تجهیزات
همین امروز با کارشناسان مهرسان تماس بگیرید و فرصت‌های طلایی سرمایه‌گذاری در نیروگاه خورشیدی را از دست ندهید!
